โลกของกาแฟ ถือเป็นอารยธรรมที่มนุษย์เราสั่งสมกันมาหลายทศวรรษ มีทั้งวิวัฒนาการและนวัตกรรมหลากหลาย ไม่ว่าจะที่มาของเมล็ดกาแฟ ต้นตอของถิ่นกำเนิด เมนูเครื่องดื่มแบบร้อนและเย็น ตลอดจนวิธีการชงฉบับเก่าแก่และทันสมัย ทุกรายละเอียดล้วนส่งผลให้กาแฟเป็นวัฒนธรรมที่น่าค้นหาและน่าสนใจไม่น้อย เช่นเดียวกับวัฒนธรรมดื่มกาแฟในไทย ที่มักนิยมดื่มแบบชงเย็นด้วยรสชาติหวานมัน หรือจะเมนูกาแฟดำที่มาในชื่อ ‘โอเลี้ยง’ อันเป็นดั่งเมนูกาแฟวิถีไทยแท้ ๆ ที่มีมาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษ มาจนถึงวัฒนธรรมตกทอดจากต่างถิ่น หล่อหลอมให้วัฒนธรรมการดื่มกาแฟในไทยหลากหลายและพัฒนาไปอย่างไม่สิ้นสุด ของฝั่งไทยว่าน่าสนใจแล้ว วัฒนธรรมดื่มกาแฟในแต่ละประเทศก็น่าสนใจไม่แพ้กัน
วัฒนธรรมการดื่มกาแฟแต่ละประเทศ
มาเลเซีย (Malaysia)
แม้การดื่มกาแฟจะไม่ใช่วิถีของชาวมาเลเซียมาตั้งแต่ต้นเพราะมาเลเซียเป็นประเทศที่ขึ้นชื่อเรื่องการดื่มชามากกว่า แต่ก็ปฏิเสธไม่ได้ว่า ชาวมาเลเริ่มต้นวัฒนธรรมการดื่มกาแฟกันตั้งแต่ศตวรรษที่ 18 โดยเริ่มรับเอาวัฒนธรรมการดื่มกาแฟมาจากชาวตะวันตก รวมถึงอิทธิพลการดื่มกาแฟจากผู้อพยพชาวต่างชาติ จนเกิดเป็นวัฒนธรรมการดื่มกาแฟที่แพร่หลายมากขึ้นเรื่อย ๆ มาจนปัจจุบัน เมนูกาแฟดั้งเดิมของมาเลเซียที่ได้รับความนิยม ชื่อว่า “Kopi” เป็นกาแฟชงร้อนที่ปรุงรสด้วยนมข้นหวานในปริมาณมาก ตีจนเกิดฟองและให้รสชาติที่หวานมันเป็นพิเศษ เมนูนี้ยังมีประเภทยิบย่อยออกไป เช่น Kopi-O / Kopi-C และ Kopi Kosong ซึ่งทั้งหมดจะมีปริมาณนมและระดับความหวานที่แตกต่างกัน
รสนิยมดื่มกาแฟของชาวมาเลเซียในอดีตมักเรียบง่ายและใส่ใจในเรื่องรสชาติมากกว่า แต่กลับกันในปัจจุบันวัฒนธรรมกาแฟในมาเลเซียได้เติบโตไปไกล ทำให้เมนูกาแฟมีความหลากหลายและมีสีสันกว่าแต่ก่อน เริ่มนิยมทำลาเต้อาร์ต (Latte Art) มากขึ้น พร้อมยังรังสรรค์เมนูให้ครีเอทีฟและทันสมัยมากในปัจจุบัน เช่น Dalgona Coffee หรือ Pumpkin Spice Lattes
ฝรั่งเศส (France)
ถ้าจะพูดถึงประเทศระดับท็อปที่ขึ้นชื่อเรื่องกาแฟ จะต้องมี ‘ฝรั่งเศส’ ติดเข้ามาในลิสต์อย่างแน่นอน ชาวฝรั่งเศสเริ่มต้นวัฒนธรรมการดื่มกาแฟมานานเป็นอันดับต้น ๆ ของโลก โดยเริ่มจากชาวปารีสที่นิยมมารวมกลุ่มกันและดื่มกาแฟเพื่อพูดคุยจิปาถะ กาแฟสำหรับชาวฝรั่งเศส จึงเป็นดั่งตัวกลางสำคัญในการเชื่อมต่อสิ่งต่าง ๆ ในชีวิตประจำวัน นอกจากนี้ยังมีธรรมเนียมปฏิบัติในร้านกาแฟฝรั่งเศสแท้ ๆ ที่น่าสนใจไม่น้อย ได้แก่ หากใครเลือกนั่งในโซน Main Dining area หรือโซนนอกร้าน แปลว่าบุคคลนั้นอาจกำลังรอใครสักคนอยู่หรือมีแนวโน้มว่าจะนั่งดื่มกาแฟนานและมีเรื่องให้ต้องพบปะพูดคุย แต่หากใครเลือกนั่งดื่มโซนเคาน์เตอร์บาร์ บุคคลนั้นมีแนวโน้มที่จะนั่งไม่นานและไม่มีธุระให้ต้องรอหรือพูดคุยกับใครเป็นพิเศษนั่นเอง
ด้วยความเป็นเมืองหนาว ชาวฝรั่งจึงนิยมดื่มกาแฟชงร้อน เมนูยอดนิยมได้แก่ Café หรือ Un Café เป็นเมนูที่เสิร์ฟด้วยเอสเปรสโซ่เพียง 1 ช็อตในแก้วขนาดเล็ก ตามมาด้วย Café Au Lait หรือ กาแฟใส่นม ที่คล้ายกับเมนูลาเต้ แต่จะมีปริมาณนมที่มากกว่า นิยมดื่มในมื้อเช้าเป็นหลัก และ Café Crème หรือ คาปูชิโน่สไตล์ฝรั่งเศส เป็นเมนูที่มักเลือกดื่มในยามเช้าและต้องเป็นเวลาไม่เกิน 11.00 am.
ฟินแลนด์ (Finland)
ชาวฟินแลนด์ หรือ ชาวฟินน์ ชื่นชอบและนิยมดื่มกาแฟกันเป็นชีวิตจิตใจ ถึงกับว่า ฟินแลนด์ ได้ถูกจัดอันดับให้เป็นประเทศแห่งการดื่มกาแฟอันดับ 1 ของโลก จากสถิติ Coffee Consumption by Country ที่สำรวจโดย World Population Review ซึ่งชาวฟินน์บริโภคกาแฟรายปีเฉลี่ย 10 – 12 กิโลกรัมต่อคน วัฒนธรรมการดื่มกาแฟในฟินแลนด์นั้นออกไปทางคลั่งไคล้เป็นที่สุด ในสังคมที่ทำงานถึงกับมีเวลาพักเบรกให้พนักงาน 2 ครั้งต่อวัน ครั้งละ 10 นาที สำหรับพักดื่มกาแฟโดยเฉพาะ ชาวฟินน์สามารถดื่มกาแฟได้ทุกช่วงเวลาของวัน ไม่ว่าจะตอนเช้า หลังอาหารเที่ยง หรือช่วงหลังบ่าย กาแฟสำหรับชาวฟินแลนด์ ถือเป็นตัวกลางในการพบปะสังสรรค์ ทำงาน พูดคุยในหมู่เพื่อนและเฉลิมฉลองในทุกวาระโอกาส
ชาวฟินแลนด์ส่วนมากมักเลือกใช้กาแฟคั่วอ่อนและเลือกดื่มเป็นเมนูกาแฟดำหรือกาแฟใส่นมเพียงเล็กน้อย และที่สำคัญ ชาวฟินน์นิยมดื่มกาแฟแบบไม่ใส่น้ำตาลอีกด้วย
บราซิล (Brazil)
บราซิล เป็นหนึ่งในประเทศที่มีรากฐานอารยธรรมกาแฟระดับโลก เพราะบราซิลเป็นผู้ผลิตเมล็ดกาแฟคั่วรายใหญ่ที่ส่งออกขายไปทั่วโลก สำหรับชาวบราซิลการดื่มกาแฟไม่ใช่แค่เครื่องดื่มทั่วไป แต่กาแฟเปรียบเสมือนวิถีชีวิตและสิ่งสำคัญในแทบทุกอิริยาบถ ชาวบราซิลเลียนนิยมดื่มกาแฟในทุกโอกาส ไม่ว่าจะเป็นการสังสรรค์ เฉลิมฉลอง การเข้าสังคมหรือการพักผ่อนปกติ เรียกได้ว่าดื่มได้ตลอดทั้งวัน ส่วนเมนูที่เป็นดั่งกาแฟแก้วโปรด มักทำแบบชงร้อน เมนูแรกคือ Cafezinho เป็นกาแฟร้อนสไตล์บราซิลเลียน คล้ายอเมริกาโน่ มาในแก้วขนาดเล็ก ให้รสชาติเข้มข้นสูง และ Café com leite เมนูกาแฟนมสำหรับมื้อเช้าสุดฮิตของชาวบราซิลเลียน เป็นเมนูที่เราสามารถเรียกได้อีกอย่างว่า ‘ลาเต้ร้อนสไตล์บราซิล’
ซาอุดีอาระเบีย (Saudi Arabia)
นอกจากจะเป็นประเทศเจ้าพ่อน้ำมัน ซาอุดีอาระเบีย ยังเป็นประเทศรายใหญ่ที่ทำธุรกิจเกี่ยวกับกาแฟมาอย่างยาวนานและได้ชื่อว่าเป็นหนึ่งในประเทศที่อุตสาหกรรมกาแฟเติบโตเร็วที่สุดในโลก เนื่องจากเป็นประเทศอิสลามที่เคร่งครัดในการดื่มแอลกอฮอล์ ทำให้กาแฟกลายมาเป็นจุดศูนย์กลางในการพบปะ ชาวซาอุฯ นิยมดื่มกาแฟในหลายช่วงโอกาส เช่น ในการประชุม งานสำคัญ งานมงคล การเฉลิมฉลอง กิจกรรมทางสังคมและในครัวเรือน องค์กรยูเนสโก้ เคยอธิบายวัฒนธรรมการดื่มกาแฟของชาวซาอุฯเอาไว้ว่า เป็น “การแสดงความมีน้ำใจ”
“Qahwa” หรือ “Gahwa” เป็นเมนูกาแฟสไตล์อาหรับที่นิยมมากในซาอุดีอาระเบียและประเทศอื่น ๆ ในตะวันออกกลาง เช่น อิรัก เยเมนและสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์ เมนูนี้จะถูกปรุงรสและกลิ่นด้วยเครื่องเทศ เช่น กระวาน (Cardamom) หญ้าฝรั่น (Saffron) กานพลู (Cloves) และอบเชย (Cinnamon)
กาแฟร้อน vs กาแฟเย็น ดื่มแบบไหนให้ประโยชน์มากกว่ากัน
โดยปกติแล้ว กาแฟ จะมีคุณประโยชน์และสารธรรมชาติที่ดีต่อสุขภาพของเราอยู่ก่อนแล้ว โดยเฉพาะ ‘สารคาเฟอีน’ ที่เป็นดั่งขุมพลังชั้นดีที่ทำให้เราตื่นตัว กระปรี้กระเปร่า รู้สึกสดชื่นและจดจ่อกับงานมากขึ้น รวมถึงยังมีส่วนช่วยในการเผาผลาญ กาแฟดำไม่หวานจึงเป็นเครื่องดื่มแก้วโปรดของสายสุขภาพ ไหนจะประโยชน์ที่ส่งเสริมสุขภาพภายใน เช่น รักษาระดับคอเลสเตอรอลได้และช่วยเรื่องโรคหัวใจหรือความดันโลหิต แต่ทั้งนี้ กาแฟ ยังมีประโยชน์ที่แยกออกไปในรูปแบบการชงเสิร์ฟที่ต่างกัน ได้แก่ กาแฟร้อนและกาแฟเย็น
กาแฟร้อน: ในกาแฟชงร้อนสามารถผลิตกรดไขมันได้อย่างมีประสิทธิภาพ ช่วยลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคตับได้ นอกจากนี้ในกาแฟร้อนยังมีปริมาณของสารอนุมูลอิสระที่มากกว่า ช่วยลดความเสี่ยงต่อโรคมะเร็ง โรคหัวใจ ที่สำคัญ กลิ่นหอมพิเศษของกาแฟร้อนยังมีส่วนช่วยให้คลายเครียดได้ในระดับหนึ่งอีกด้วย
กาแฟเย็น: กาแฟเย็นเป็นรูปแบบชงเสิร์ฟที่นิยมมากในไทย นอกจากจะช่วยให้สดชื่นและกระปรี้กระเปร่าแล้ว กาแฟเย็นยังอุดมไปด้วยกรดคลอโรเจนิกที่มีคุณสมบัติช่วยรักษาอาการอักเสบภายในและบาดแผล นอกจากนี้ในกาแฟเย็นจะทำให้กาแฟมีความเป็นกรดน้อยกว่ากาแฟร้อน ช่วยบรรเทาอาการท้องอืดท้องเฟ้อหรือกรดเกินในกระเพาะอาหารได้
วัฒนธรรมกาแฟ นับเป็นเรื่องอัศจรรย์ที่กักเก็บอารยธรรมน่าสนใจเอาไว้มากมาย ยิ่งเมื่อไหร่ที่เราเจาะลึกถึงความแตกต่างของวัฒนธรรมการดื่มกาแฟแต่ละประเทศแล้วล่ะก็ เราจะยิ่งมองเห็นถึงความพิเศษที่ซุกซ่อนเอาไว้ในแต่ละถิ่นฐานบนโลกใบนี้ เรื่องราวและเรื่องเล่าที่เป็นดั่งตำนาน รวมถึงวัฒนธรรมเปลี่ยนผ่านที่ชาวโลกได้สร้างให้กับอาณาจักรกาแฟ นอกจากจะพิเศษสุด ๆ แล้วก็ยังเต็มไปด้วยเอกลักษณ์เฉพาะอันล้นเปี่ยม